چیستی و چرایی روزه؟
دوشنبه, ۱۷ تیر ۱۳۹۲، ۰۹:۲۶ ق.ظ
- چیستی:
روزه رابطه انسان با خویشتن است؛ با ایجاد این رابطه، انسان موفّق مىشود که با هواى نفس خویش مبارزه کند؛ بلکه روزه سمبل مبارزه با هواهای نفسانی است.
اسلام بر پنج پایه استوار است؛ نماز و زکات و روزه و حج و ولایت. زرارة مى گوید از امام پرسیدیم: کدامیک از این اصول پنجگانه مهم تر است؟ امام علیه السلام فرمودند: ولایت از همه مهمتر است چون ولایت کلید رسیدن به آنهاست (و محتواى آن دستورات در ولایت تحقّق پیدا مى کند) و امام و والى، راهنماى مردم به سوى این اعمال است.
همانگونه که در خود روایت نیز آمده است، ولایت تحقّق بخش نماز و روزه و حج و زکات است و محتواى این عبادات و سایر عبادتها در سایه ولایت عملى مى شود؛ یعنى، بدون ولایت و حاکمیّت اسلام، این دستورات نقشى است بر کاغذ، و همانند نسخه طبیب است که بدون عمل به آن، شفاى دردها حاصل نخواهد شد.
ولایت به معناى اجراى قانون اسلام توسّط أئمّه معصومین «علیهم السّلام» و جانشینان آنان مىباشد؛ بنابراین، ولایتى از نماز و روزه و حج و زکات بالاتر است که نتیجهاش حکومت اسلامى باشد؛ ولایتى که از ولایت حضرت على علیه السلام در غدیر خم نشأت گرفته باشد.
فلسفه روزه چیست؟
روزه ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مىگذارد، که از همه مهمتر «بعد اخلاقى» و فلسفه تربیتى آن است.
از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را «تلطیف»، و اراده انسان را «قوى»، و غرائز او را «تعدیل» مى کند.
روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنین لذت جنسى چشم بپوشد، و عملًا ثابت کند که او همچون حیوان دربند اصطبل و علف نیست، او مى تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.
در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است، انسانى که انواع غذاها و نوشابهها در اختیار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مىرود، همانند درختانى است که در پناه دیوارهاى باغ بر لب نهرها مىرویند، این درختان نازپرورده، بسیار کم مقاومت و کم دوامند، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى شوند، و مى خشکند.
اما درختانى که از لابلاى صخرهها در دل کوهها و بیابانها مىرویند و نوازشگر شاخههایشان از همان طفولیت، طوفانهاى سخت، و آفتاب سوزان، و سرماى زمستان است، و با انواع محرومیتها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پراستقامت و سخت کوش و سخت جانند!.
روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام مىدهد و با محدودیتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مىبخشد، و چون غرائز سرکش را کنترل مىکند بر قلب انسان نور و صفا مىپاشد.
خلاصه روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مىدهد، جمله لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (باشد که پرهیزگار شوید) در آیه 183 سوره بقره در بیان فلسفه وجوب روزه اشاره به همه این حقایق است.
و نیز حدیث معروف الصوم جنة من النار: «روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ» اشاره به همین موضوع است «1».
در حدیث دیگرى از على علیه السلام مىخوانیم که از پیامبر صلى الله علیه و آله پرسیدند: چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟ فرمود: «روزه روى شیطان را سیاه مىکند، و انفاق در راه خدا پشت او را مىشکند، و دوست داشتن به خاطر خدا، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مىکند، و استغفار رگ قلب او را مىبرد»! «2»
در نهج البلاغه به هنگامى که امیر مؤمنان على علیه السلام فلسفه عبادات را بیان مىکند به روزه که مىرسد چنین مىفرماید: و الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق: «خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابد»! «3».
و نیز در حدیث دیگرى از پیامبر صلى الله علیه و آله مىخوانیم: ان للجنة باباً یدعى الریان لا یدخل فیها الا الصائمون: «بهشت درى دارد به نام «ریان» (سیراب شده) که تنها روزه داران از آن وارد مىشوند.
مرحوم صدوق در «معانى الاخبار» در شرح این حدیث مىنویسد انتخاب این نام براى این در بهشت به خاطر آن است که بیشترین زحمت روزهدار از ناحیه عطش است، هنگامى که روزه داران از این در وارد مىشوند چنان سیراب مىگردند که بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد «4»
- چرایی:
اثر اجتماعى روزه
روزه یک درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است، با انجام این دستور مذهبى، افراد متمکن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمىیابند، وهم با صرفهجوئى در غذاى شبانه روزى خود مىتوانند به کمک آنها بشتابند.
البته ممکن است با توصیف حال گرسنگان و محرومان، سیران را متوجه حال گرسنگان ساخت، ولى اگر این مسأله جنبه حسى و عینى به خود بگیرد اثر دیگرى دارد، روزه به این موضوع مهم اجتماعى رنگ حسى مىدهد، لذا در حدیث معروفى از امام صادق علیه السلام نقل شده که «هشام بن حکم» از علت تشریع روزه پرسید، امام علیه السلام فرمود:
«روزه به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنى مساوات برقرار گردد، و این به خاطر آن است که غنى طعم گرسنگى را بچشد و نسبت به فقیر اداى حق کند، چرا که اغنیاء معمولا هرچه را بخواهند براى آنها فراهم است، خدا مىخواهد میان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگى و درد و رنج را به اغنیاء بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند» «1».
راستى اگر کشورهاى ثروتمند جهان چند روز را در سال روزه بدارند و طعم گرسنگى را بچشند باز هم اینهمه گرسنه در جهان وجود خواهد داشت؟!
اثر بهداشتى روزه:
در طب امروز و همچنین طب قدیم، اثر معجزآساى «امساک» در درمان انواع بیماریها به ثبوت رسیده و قابل انکار نیست، کمتر طبیبى است که در نوشتههاى خود اشارهاى به این حقیقت نکرده باشد، زیرا مىدانیم عامل بسیارى از بیمارىها زیاده روى در خوردن غذاهاى مختلف است، چون مواد اضافى، جذب نشده به صورت چربیهاى مزاحم در نقاط مختلف بدن، یا چربى و قند اضافى در خون باقى مىماند، این مواد اضافى در لابلاى عضلات بدن در واقع لجنزارهاى متعفنى براى پرورش انواع میکربها و بیمارىهاى عفونى است، و در این حال بهترین راه براى مبارزه با این بیماریها نابود کردن این لجنزارها از طریق امساک و روزه است. (5)
روزه زبالهها و مواد اضافى و جذب نشده بدن را مىسوزاند، و در واقع بدن را «خانه تکانى» مىکند.
به علاوه یک نوع استراحت قابل ملاحظه براى دستگاه گوارش و عامل مؤثرى براى سرویس کردن آن است، و با توجه به اینکه این دستگاه از حساسترین دستگاههاى بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول کار است، این استراحت براى آنها نهایت لزوم را دارد.
بدیهى است شخص روزهدار طبق دستور اسلام به هنگام «افطار» و «سحر» نباید در غذا افراط و زیاده روى کند، تا از این اثر بهداشتى نتیجه کامل بگیرد، در غیر این صورت ممکن است نتیجه برعکس شود.
اثردرمانی (پزشکی):
«الکسى سوفورین» دانشمند روسى در کتاب خود مىنویسد:
«درمان از طریق روزه فائده ویژهاى براى درمان کم خونى، ضعف رودهها، التهاب بسیط و مزمن، دملهاى خارجى و داخلى، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استسقاء، نوارستنى، عرق النساء، خراز (ریختگى پوست)، بیماریهاى چشم، مرض قند، بیماریهاى جلدى، بیماریهاى کلیه، کبد،M.S و بیماریهاى دیگر دارد.
معالجه از طریق امساک اختصاص به بیماریهاى فوق ندارد، بلکه بیماریهائى که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلولهاى جسم آمیخته شده همانند: سرطان سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا مىبخشد»!(6 )
در حدیث معروفى پیغمبر صلى الله علیه و آله اسلام مىفرماید: «صوموا تصحوا»: «روزه بگیرید تا سالم شوید» (7).
و در حدیث معروف دیگر نیز از پیغمبر صلى الله علیه و آله رسیده است «المعدة بیت کل داء و الحمیة رأس کل دواء»: «معده خانه تمام دردها است و امساک بالاترین داروها (8).(9)
منابع:
(1)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 256.
(2)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 255.
(3)- نهج البلاغه کلمات قصار شماره 252.
(4)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 252.
(5)- وسائل الشیعة جلد 7 باب اول کتاب صوم صفحه 3.
(6 )-«روزه روش نوین براى درمان بیماریها» صفحه 65 چاپ اول.
(7)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 255.
(8)- بحار الانوار جلد 14 قدیم
(9)- تفسیر نمونه 1/ 628
برگرفته شده از مرکز تحلیلی تخصصی نقد بی طرف www.Naghdbt.ir
روزه رابطه انسان با خویشتن است؛ با ایجاد این رابطه، انسان موفّق مىشود که با هواى نفس خویش مبارزه کند؛ بلکه روزه سمبل مبارزه با هواهای نفسانی است.
اسلام بر پنج پایه استوار است؛ نماز و زکات و روزه و حج و ولایت. زرارة مى گوید از امام پرسیدیم: کدامیک از این اصول پنجگانه مهم تر است؟ امام علیه السلام فرمودند: ولایت از همه مهمتر است چون ولایت کلید رسیدن به آنهاست (و محتواى آن دستورات در ولایت تحقّق پیدا مى کند) و امام و والى، راهنماى مردم به سوى این اعمال است.
همانگونه که در خود روایت نیز آمده است، ولایت تحقّق بخش نماز و روزه و حج و زکات است و محتواى این عبادات و سایر عبادتها در سایه ولایت عملى مى شود؛ یعنى، بدون ولایت و حاکمیّت اسلام، این دستورات نقشى است بر کاغذ، و همانند نسخه طبیب است که بدون عمل به آن، شفاى دردها حاصل نخواهد شد.
ولایت به معناى اجراى قانون اسلام توسّط أئمّه معصومین «علیهم السّلام» و جانشینان آنان مىباشد؛ بنابراین، ولایتى از نماز و روزه و حج و زکات بالاتر است که نتیجهاش حکومت اسلامى باشد؛ ولایتى که از ولایت حضرت على علیه السلام در غدیر خم نشأت گرفته باشد.
فلسفه روزه چیست؟
روزه ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مىگذارد، که از همه مهمتر «بعد اخلاقى» و فلسفه تربیتى آن است.
از فوائد مهم روزه این است که روح انسان را «تلطیف»، و اراده انسان را «قوى»، و غرائز او را «تعدیل» مى کند.
روزه دار باید در حال روزه با وجود گرسنگى و تشنگى از غذا و آب و همچنین لذت جنسى چشم بپوشد، و عملًا ثابت کند که او همچون حیوان دربند اصطبل و علف نیست، او مى تواند زمام نفس سرکش را به دست گیرد، و بر هوسها و شهوات خود مسلط گردد.
در حقیقت بزرگترین فلسفه روزه همین اثر روحانى و معنوى آن است، انسانى که انواع غذاها و نوشابهها در اختیار دارد و هر لحظه تشنه و گرسنه شد به سراغ آن مىرود، همانند درختانى است که در پناه دیوارهاى باغ بر لب نهرها مىرویند، این درختان نازپرورده، بسیار کم مقاومت و کم دوامند، اگر چند روزى آب از پاى آنها قطع شود پژمرده مى شوند، و مى خشکند.
اما درختانى که از لابلاى صخرهها در دل کوهها و بیابانها مىرویند و نوازشگر شاخههایشان از همان طفولیت، طوفانهاى سخت، و آفتاب سوزان، و سرماى زمستان است، و با انواع محرومیتها دست به گریبانند، محکم و با دوام و پراستقامت و سخت کوش و سخت جانند!.
روزه نیز با روح و جان انسان همین عمل را انجام مىدهد و با محدودیتهاى موقت به او مقاومت و قدرت اراده و توان مبارزه با حوادث سخت مىبخشد، و چون غرائز سرکش را کنترل مىکند بر قلب انسان نور و صفا مىپاشد.
خلاصه روزه انسان را از عالم حیوانیت ترقى داده و به جهان فرشتگان صعود مىدهد، جمله لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ (باشد که پرهیزگار شوید) در آیه 183 سوره بقره در بیان فلسفه وجوب روزه اشاره به همه این حقایق است.
و نیز حدیث معروف الصوم جنة من النار: «روزه سپرى است در برابر آتش دوزخ» اشاره به همین موضوع است «1».
در حدیث دیگرى از على علیه السلام مىخوانیم که از پیامبر صلى الله علیه و آله پرسیدند: چه کنیم که شیطان از ما دور شود؟ فرمود: «روزه روى شیطان را سیاه مىکند، و انفاق در راه خدا پشت او را مىشکند، و دوست داشتن به خاطر خدا، و مواظبت بر عمل صالح دنباله او را قطع مىکند، و استغفار رگ قلب او را مىبرد»! «2»
در نهج البلاغه به هنگامى که امیر مؤمنان على علیه السلام فلسفه عبادات را بیان مىکند به روزه که مىرسد چنین مىفرماید: و الصیام ابتلاء لاخلاص الخلق: «خداوند روزه را از این جهت تشریع فرموده که روح اخلاص در مردم پرورش یابد»! «3».
و نیز در حدیث دیگرى از پیامبر صلى الله علیه و آله مىخوانیم: ان للجنة باباً یدعى الریان لا یدخل فیها الا الصائمون: «بهشت درى دارد به نام «ریان» (سیراب شده) که تنها روزه داران از آن وارد مىشوند.
مرحوم صدوق در «معانى الاخبار» در شرح این حدیث مىنویسد انتخاب این نام براى این در بهشت به خاطر آن است که بیشترین زحمت روزهدار از ناحیه عطش است، هنگامى که روزه داران از این در وارد مىشوند چنان سیراب مىگردند که بعد از آن هرگز تشنه نخواهند شد «4»
- چرایی:
اثر اجتماعى روزه
روزه یک درس مساوات و برابرى در میان افراد اجتماع است، با انجام این دستور مذهبى، افراد متمکن هم وضع گرسنگان و محرومان اجتماع را به طور محسوس درمىیابند، وهم با صرفهجوئى در غذاى شبانه روزى خود مىتوانند به کمک آنها بشتابند.
البته ممکن است با توصیف حال گرسنگان و محرومان، سیران را متوجه حال گرسنگان ساخت، ولى اگر این مسأله جنبه حسى و عینى به خود بگیرد اثر دیگرى دارد، روزه به این موضوع مهم اجتماعى رنگ حسى مىدهد، لذا در حدیث معروفى از امام صادق علیه السلام نقل شده که «هشام بن حکم» از علت تشریع روزه پرسید، امام علیه السلام فرمود:
«روزه به این دلیل واجب شده است که میان فقیر و غنى مساوات برقرار گردد، و این به خاطر آن است که غنى طعم گرسنگى را بچشد و نسبت به فقیر اداى حق کند، چرا که اغنیاء معمولا هرچه را بخواهند براى آنها فراهم است، خدا مىخواهد میان بندگان خود مساوات باشد، و طعم گرسنگى و درد و رنج را به اغنیاء بچشاند تا به ضعیفان و گرسنگان رحم کنند» «1».
راستى اگر کشورهاى ثروتمند جهان چند روز را در سال روزه بدارند و طعم گرسنگى را بچشند باز هم اینهمه گرسنه در جهان وجود خواهد داشت؟!
اثر بهداشتى روزه:
در طب امروز و همچنین طب قدیم، اثر معجزآساى «امساک» در درمان انواع بیماریها به ثبوت رسیده و قابل انکار نیست، کمتر طبیبى است که در نوشتههاى خود اشارهاى به این حقیقت نکرده باشد، زیرا مىدانیم عامل بسیارى از بیمارىها زیاده روى در خوردن غذاهاى مختلف است، چون مواد اضافى، جذب نشده به صورت چربیهاى مزاحم در نقاط مختلف بدن، یا چربى و قند اضافى در خون باقى مىماند، این مواد اضافى در لابلاى عضلات بدن در واقع لجنزارهاى متعفنى براى پرورش انواع میکربها و بیمارىهاى عفونى است، و در این حال بهترین راه براى مبارزه با این بیماریها نابود کردن این لجنزارها از طریق امساک و روزه است. (5)
روزه زبالهها و مواد اضافى و جذب نشده بدن را مىسوزاند، و در واقع بدن را «خانه تکانى» مىکند.
به علاوه یک نوع استراحت قابل ملاحظه براى دستگاه گوارش و عامل مؤثرى براى سرویس کردن آن است، و با توجه به اینکه این دستگاه از حساسترین دستگاههاى بدن است و در تمام سال به طور دائم مشغول کار است، این استراحت براى آنها نهایت لزوم را دارد.
بدیهى است شخص روزهدار طبق دستور اسلام به هنگام «افطار» و «سحر» نباید در غذا افراط و زیاده روى کند، تا از این اثر بهداشتى نتیجه کامل بگیرد، در غیر این صورت ممکن است نتیجه برعکس شود.
اثردرمانی (پزشکی):
«الکسى سوفورین» دانشمند روسى در کتاب خود مىنویسد:
«درمان از طریق روزه فائده ویژهاى براى درمان کم خونى، ضعف رودهها، التهاب بسیط و مزمن، دملهاى خارجى و داخلى، سل، اسکلیروز، روماتیسم، نقرس، استسقاء، نوارستنى، عرق النساء، خراز (ریختگى پوست)، بیماریهاى چشم، مرض قند، بیماریهاى جلدى، بیماریهاى کلیه، کبد،M.S و بیماریهاى دیگر دارد.
معالجه از طریق امساک اختصاص به بیماریهاى فوق ندارد، بلکه بیماریهائى که مربوط به اصول جسم انسان است و با سلولهاى جسم آمیخته شده همانند: سرطان سفلیس، سل و طاعون را نیز شفا مىبخشد»!(6 )
در حدیث معروفى پیغمبر صلى الله علیه و آله اسلام مىفرماید: «صوموا تصحوا»: «روزه بگیرید تا سالم شوید» (7).
و در حدیث معروف دیگر نیز از پیغمبر صلى الله علیه و آله رسیده است «المعدة بیت کل داء و الحمیة رأس کل دواء»: «معده خانه تمام دردها است و امساک بالاترین داروها (8).(9)
منابع:
(1)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 256.
(2)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 255.
(3)- نهج البلاغه کلمات قصار شماره 252.
(4)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 252.
(5)- وسائل الشیعة جلد 7 باب اول کتاب صوم صفحه 3.
(6 )-«روزه روش نوین براى درمان بیماریها» صفحه 65 چاپ اول.
(7)- بحار الانوار جلد 96 صفحه 255.
(8)- بحار الانوار جلد 14 قدیم
(9)- تفسیر نمونه 1/ 628
برگرفته شده از مرکز تحلیلی تخصصی نقد بی طرف www.Naghdbt.ir
